NOSTALJİK KÖY ENSTİTÜSÜ YILLARI
KÖY ENSTİTÜLÜ YILLAR
"SÜRER EKER BİÇERİZ, GÜVENİP ÖTESİNE,
MİLLETİN HER KAZANCI MİLLETİN KESESİNE,
TOPLANDIK BAŞ ÇİFTÇİNİN, ATATÜRK'ÜN SESİNE,
TOPRAKLA SAVAŞ İÇİN, ZİRAAT CEPHESİNE.
"Dönem Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş yılları. Yokluk, yoksulluk, yoksunluk yılları. Çağdaş yapılanmanın gereksindiği insan kaynakları oldukça yetersiz.Yüce Atatürk ve az sayıda idealist arkadaşının , Ülkede çağdaş değişim ve dönüşümü başlattığı yıllar. Türkiye Cumhuriyetinin çatısının çatıldığı, toplumsal devinim için insan kaynaklarının harekete geçirileceği yıllar. Her şey ama her şey, emek, sermaye , bilgi , teknoloji vb’nin az yada yok yılları. İşte bu koşullar içerisinde toplumun önce ufkunu açan, sonra eyleme geçiren ve bizi bu günlere taşıyan önderleri ve adsız kahramanları saygı ve gönül bağıyla anmak isterim. Onlar, aydınlanma zincirinin isimsiz halkaları. Selam olsun onlara, selam olsun onların ideallerini bu günlere taşıyanlara, taşıyabilenlere. İdealleri için ödünsüz yaşayan, yaşamaya çalışanlara. Selam olsun bu uğurdaki uğraşlarında yaşam savaşını yitirip, aramızdan ayrılmış olanlara. Toprakları bol olsun, ışıklar içinde yatsınlar, anıları bize önder olmaya devam ediyor, edecektir.
Köy Enstitülerinde uygulanan temel ilkelerden bazıları şöyledir:
• Enstitülerdeki etkinliklere öğrenci seyirci kalmayıp, bizzat katılacak ve bunları öğretmenleriyle birlikte yapacaktır.
• Köy Enstitüleri talebelerine halkla doğrudan doğruya münasebete girişmeyi temin edici işler yaptırılacaktır. Her türlü iş sahibi halkla kolay (ve) normal bir şekilde konuşmaları, halk ruhuna aşina olmaları, halk’ın mühim ihtiyaçlarını giderici pratik tedbirleri bilmeleri, imkan altına alınacaktır.
• Öğrenciye titiz bir temizlik anlayışı kazandırılacaktır. Onların korkak, müterettit, kararsız, iradesiz olmamaları için çaba gösterilecektir.
• Çocukların müesseseye girdikleri zaman iyi hareketlerinin bozulmaması ve bunların inkişaf ettirilmesine çok itina edilecektir… ;
• Enstitülerde planlı süratli iş görmek, ve iş başarmak talebe ve öğretmenler için esas prensiplerden…. Olacaktır.
• Öğrencilere bisiklet , motosiklet, su motoru, otomobil gibi araçların kullanılmasının öğretilmesi;
• Çevre özelliklerine göre, ata binme, dağcılık, sandal ve yelken kullanmasının öğretilmesi;
• Çevredeki akarsu ve deniz canlılarının incelenmesi ve bunların nasıl değerlendirileceğinin öğretilmesi;
• Enstitü ve çevre arazisinin işlenmesi, bayındırlaştırılması, ağaçlandırılıp, çiçeklendirilmesi;
• Hayvan yetiştirme ve hayvanların korunup, ıslah edilmesinin öğretilmesi;
• Mandolin, el ve ağız armoniği kullanma ve halk müziği parçalarını ustalıkla söyleme becerisinin kazandırılması, modern müzik parçalarını dinletme;
• Köy ve çevre incelemeleri yapma ve bunları öğrencilere öğretme;
• Mesleki kitap ve dergileri izleme ve onlara abone olma;
• Müze kurma ve bunlardan yararlanma;
• Yerel ve ulusal motiflere göre stilize edilmiş giysiler dikme ve eskiden yapılmış olanların müzede sergilenmesi;
• Öğrencilere ve çevreye yönelik eğlenceler gibi etkinliklere yer verilecektir.
Köy Enstitülerinde öğretim süresi 5 yıldır. Öğretim süresince okutulan derslerin sayısı 29 ‘dur. Bunların 17’si genel kültür ve mesleki dersler, 7’si tarım, 5’i de teknik (iş) derslerdir. Genel kültür ve mesleki derslerin haftalık toplam saati 22, tarım derslerinin 11, iş derslerinin 11’dir. Yani zamanın %50’si genel kültür ve mesleki dersler, %25’i tarım, %25’i teknik derslere ayrılmıştır.
Enstitülerde okutulan dersler:Genel Kültür ve Öğretmenlik Bilgisi Dersleri:Türkçe ( Pedagoji, Psikoloji, Terbiye Tarihi, Umumi Tedrisat Usulü, Hususi Tedrisat usulü, Ders Tatbikatı, Sosyoloji ), Tarih, Coğrafya, Yurttaşlık Bilgisi, Matematik, Fizik, Kimya, Tabiat ve Okul Sağlık Bilgisi, Yabancı Dil, El Yazısı, Resim İş, Beden Eğitimi ve Ulusal Oyunlar, Müzik, Askerlik, Ev İdaresi ve Çocuk Bakımı, Öğretmenlik Bilgisi ( Toplum Bilim, İş Eğitimi, Çocuk ve İş Ruh Bilimi, İş Eğitimi Tarihi, Öğretim Metodu ve Tatbikat ), Zirai İşletme Ekonomisi, Kooperatif.Tarım Dersleri ve Etkinlikleri:Tarla Ziraatı, Bahçe Ziraatı, Sanayi Bitkileri Ziraatı, Ziraat Sanatları, Kümes Hayvancılığı, Arıcılık ve İpek Böcekçiliği, Balıkçılık ve Su Mahsülleri.Teknik Dersler ve Etkinlikler:Demircilik ve Nalbantlık, Dülgerlik ve Marangozluk, Duvarcılık, Yapıcılık, Betonculuk, Köy ve El Sanatları, Makine ve Motor Kullanma, Dikiş ve Biçki (Dikiş, Örgü ve Dokuma Sanatları ), Örgücülük ve Dokumacılık ( Örgü, Dokuma ve Dikiş ), Ziraat Sanatları ( Ziraat Sanatları, Dikiş, Örgü ve Dokumacılık ).
Enstitü öğrencisi okulu bitirdiğinde, öğretmenlik uğraşı yanında, birisi tarım, diğerisi teknik alanda olmak üzere iki de ek branş sahibi olmaktadır. Böyle bir donanıma sahip olan öğretmen, bir yandan köy okullarında iş eğitimini de yürütmekte, diğer yandan da yöresinde bir toplumsal önderlik görevini de üstlenmiş olmaktadır. Böylece de insan kaynağımız, hem etkin olarak kullanılmakta , hem de toplumsal devinime katkı sağlanmış olmaktadır.
NOT: Anılara ait bilgilerin anımsanması ve doğru bir temele oturtulmasında, Dr. Niyazi Altunya’ nın “ Köy Enstitüsü Sisteminin Düşünsel Temelleri ” isimli yapıtından yararlanılmıştır. Teknik bilgi ve ayrıntılar için adı geçen yapıt, oldukça değerli bir kaynaktır. Bu konuda önemli bir katkı olan bu çalışması için yazarına teşekkür ve saygılar sunarım.
Bu satırlarla, sevgili aile büyüğümüz Hüseyin Girgin’in Isparta Gönen Köy Enstitüsündeki okul yıllarına ait bilgi dağarcığındaki anımsayabildiği güzellikleri sizlerle paylaşarak, o çoşku dolu, umut dolu günler ve yıllardan kesitler sunmak istedim. Yapılan; bir döneme ışık tutmak, tarihe not düşmek değil, sizlerle anılar demetini paylaşmaktır. Eğer eksik ve hatalı bilgiler olmuşsa, anımsama hataları olarak düşünüp, kusurumuzu affını dileriz.
Denizli Sarayköy Gerali köyünde 06/11/1929 Tarihinde yoksul bir halk çocuğu olarak dünyaya gelen Hüseyin Girgin, ilk okulu, üç sınıflı eğitmenli köy okulunda, 4 ve 5. sınıfı ilçedeki Gazi İlk Okulunda okuduktan sonra, 1943 -1944 öğretim yılında Isparta Gönen Köy Enstitüsüne başlamış, 1948-1949 öğretim yılı sonunda öğretimini tamamlamıştır. Enstitünün ilk üç sınıfında C sınıfında 810 numaralı, 4 ve 5. sınıflarda, B sınıfında 180 numaralı okul öğrencisidir.
Enstitü Yıllarından Bazı Bilgiler:
• Sosyal Yaşam: Okulda günlük yaşam, sabahleyin kampananın çalmasıyla başlıyor. Nöbetçi öğretmen ve öğrenciler yatakhanelerdeki öğrencileri uyandırıyor. Güne hazırlık ve kahvaltı. Yemekhanede, her sınıfa ayrılmış bölümler bulunmakta. Nöbetçi öğrenciler kahvaltı servisini yapıyor, kahvaltı sonrası, bulaşıkları kaldırıyorlar. Öğle ve akşam yemeklerinde de benzer uygulama var. Akşam yemeği sonrası “mütalaa” olarak adlandırılan nöbetçi öğretmenler gözetiminde dersliklerde serbest çalışma. Ders ve uygulama ağırlıklı, hareketli bir günün ardından yatakhanelere gidiş ve tatlı bir uyku.
• Tüm sınıfların öğrencileri haftada bir gün dönüşümlü olarak banyo yapıyor. Kirli giysiler sınıf başkanlarınca toplanıyor, temizlendikten sonra yine sınıf başkanlarınca sahiplerine veriliyor.
• Enstitüde günlük işlerin yapılabilmesi için, öğrenciler; tarım ve iç hizmet işleri olarak adlandırılan işler için, sıralı ve dönüşümlü olarak görevlendiriliyorlar. Tüm öğrenciler görevlendirildikleri işleri yapıyorlar. Küçük sınıf öğrencileri genellikle iç hizmetlerde (temizlik, boya, badana bakım, onarım vb.), 4 ve 5. sınıf öğrencileri ziraat hizmetlerinde çalışıyorlar. Aynı zamanda hizmetin gerektirdiği aletlerin ve hayvanların bakımlarından da sorumlular.
• İlk sınıfta her öğrenci bir teknik branş seçiyor ( marangozluk, demircilik, inşaat, dokuma, terzilik vb.). Beş yıllık okul yaşamında seçtiği branşta uzmanlaşıyor, ayrıca son sınıfta tüm teknik dersleri de alarak, bu konularda genel bilgilenmesi sağlanıyor.
• Tarım hizmetlerinde bölgenin ve mevsimin özellikleri belirleyici oluyor. Gönen Köy Enstitüsünde asıl etkinlik tarla ziraatı oluyor. Öğrenciler ziraat öğretmenleri eşliğinde toprak işliyor, krizma yapıyor, ekim, bakım ve hasat vb. işlerde çalışıyor. O yıllarda traktör vb., olmadığından her türlü tarımsal uğraşta insan ve hayvan işgücü kullanılıyor. Okul arazilerinde ve yörede yetiştirilen ana ürünler arpa ve buğdaydır. Üretimle sağlanan ürünler öğrencilerin gereksinimleri için kullanılıyor.
• Enstitünün meyve ve gül bahçesi ile sebzelikleri de bulunuyor. Yetiştirilen elma, armut ve sebzeler öğrencilerin gereksinimlerini karşılamada kullanılıyor, toplanan güller ise, gülyağı fabrikasına satılarak, okula gelir sağlanıyor.
• Her öğrenci 1. sınıfta bir müzik aletini çalmaya başlıyor, öğrenimi süresince, müzik derslerinde bu aleti kullanıyor, okul bitinceye kadar da bir müzik aletini mutlaka çalıyor olması gerekiyor.
• Her hafta sonunda, tamamlanan haftanın değerlendirildiği, gelecek haftanın planlandığı, idareci, öğretmen ve öğrencilerin katıldığı geniş katılımlı toplantılar yapılıyor. Bu toplantılarda, katılımcılar görüş ve önerilerini, katkı ve eleştirilerini tüm açıklıkla ve hiç çekinmeden yapabiliyorlar. Böylece, katılımcılığın, toplumculuğun, hoşgörünün ve demokratik tavır ve davranışların yaşama aktarıldığı örnek davranış biçimleri geliştirilmiş oluyor.
Sevgili büyüğümüz Hüseyin Girgin’in okul yıllarından (1944-1949) anımsadığı idareciler, öğretmenler ve verdikleri derslerden bazıları sunulmaktadır. Soyadlarını anımsayamadığımız büyüklerimiz için sadece Bey olarak adlandırma yaptık. Eksik ve hatalı anımsamalarımız nedeniyle peşinen bizleri bağışlamalarını dileriz. Hayatta olanlarına sağlık ve kaliteli bir yaşam, aramızdan ayrılmış olanlara tanrıdan rahmet dileriz. Işıklar içerisinde yatsınlar, güzel anıları bizlere önder olacaktır.
Okul Müdürleri: Ömer UZGİL, Zekai TUNCER, Ahmet ÜNAL
Müdür Yardımcıları: Yusuf Bey, Mustafa BARIŞ,
Eğitim Başı : Ayhan Bey, Hakkı CANER, Mustafa ÜNAL,
Sınıf Öğretmenleri: Nazire BİLGEN, Ali ÖZCAN, Şükriye URUBAY, Muzaffer ESİN,
Türkçe: Yusuf Bey,Pedagoji: Veli UYSAL, Şükriye URUBAY,Özel Eğitim Metotları: Nevzat Bey,Çocuk ve İş Ruh Bilimi:Şarapçılık:Marangozluk: Ahmet RENDE,Tarım Dersleri ve Etkinlikleri: Sadık KOCABAŞ, Osman GÜRKAN, Mustafa Bey,Askerlik: Fuat Bey,Yurttaşlık Bilgisi: Mustafa BARIŞ,Zootekni: Muzaffer Bey,Fizik: Nurettin Bey,Kimya: Sami SOYSAL,Matematik: Ahmet BİLGEN,Tabiat ve Okul Sağlık Bilgisi: Sadık KOCABAŞ,Tarih: Muzaffer ESİN,Coğrafya: Muzaffer GÜLEN,Beden Eğitimi ve Ulusal Oyunlar: Kadir AKTUĞ,Müzik: Mustafa BARIŞ, Orhan DOĞAN, Muzaffer Bey.
Köy Enstitüsü hareketi, öğrenci merkezli, insan kişiliğini geliştirme amaçlı, yurt ve insan sevgisiyle donanmış bireyler yetiştirmede, Türkiye Cumhuriyetine büyük katkılar sağlamış, bu ülkenin toprağında yaratılmış özgün bir aydınlanma hareketidir. Bu hareket bizlere; insan kaynağının doğru kullanılması ve yönlendirilmesi, akılcı planlamalar ve örgütlenmeler ile az zamanda ne kadar büyük başarılar sağlanabileceğinin kanıtı olmuştur. Bu hareketin öncülerini, adsız kahramanlarını saygıyla anarken, yok olmasını neden olanları kınıyorum.
