GÖNEN KÖY ENSTİTÜSÜ / Çelik Silo

GÖNEN KÖY ENSTİTÜSÜ / Celik Silo

Isparta Gönen Köy Enstitüsü, Türkiye’nin eğitim tarihinde önemli bir yere sahiptir.

1940 yılında kurulan bu enstitü, köylerden gelen gençlerin öğretmen olarak yetiştirilmesini amaçlamıştır.

Öğrenciler hem akademik hem müzik dersleri alırken hem de tarım, hayvancılık ve el sanatları gibi pratik bilgilerle donatılmıştır. Bu model, kırsal kalkınmayı hızlandırmış, Anadolu’nun birçok köyüne eğitim ve yenilik taşımıştır.

Gönen Köy Enstitüsü, Cumhuriyet’in aydınlanma hedeflerinin bir simgesi olmuştur.

Öğretmen okulu olarak 1954-1974 yılları arasında 2.381 kadar öğretmen yetiştiren, Gönen İlköğretmen Okulu,ülkede öğretmen yetiştirme konusunda önemli bir rol üstlenmiştir.

Okul bölgenin en iyi okulu olup, Gönen İlköğretmen Okulu’na gitmenin ayrıcalık olduğu bir dönemi yaşatmıştır.

Parasız yatılı olarak öğrenim veren Gönen İlköğretmen Okulu’nun öğrencileri aldıkları öğretmenlik

derslerinin yanı sıra okulun atölyelerinde uygulamalı dersler de alarak zanaat da öğrenmişlerdir. Ayrıca bu okulun her bir öğrencisinin mutlaka bir enstrüman çalması istenmiştir.

6 yıl eğitim veren Gönen İlköğretmen Okulu’nun öğrencileri hem laboratuvar hem atölye hem de tarım çalışmalarında bulunarak pratik yapmış ve atölyelerde ders araçlarını kendileri üretmiştir.

Üretilen bu ders araçları kullanılmak üzere staj okullarına ve bazı ilkokullara gönderilmiştir. Bu çalışmada, 1954-1974 yılları

arasında Gönen İlköğretmen Okulu’nun öğrenci, öğretmen ve mezun sayıları, öğrencilerin ders bilgileri ve yaptıkları etkinliklerin yanı sıra öğrencilerin bu okuldaki günlük yaşamları, öğretmen-öğrenci ilişkileri de ele alınmıştır. Çalışmanın eğitim tarihine katkı sunması boşluğu doldurması düşünülmüştür.

Isparta’nın 28 km kuzey batısındaki

Gönen köyünün Tınaztepe’nin eteğinde kurulmuştur.

Gönen Köy Enstitüsü, 1954 yılına kadar ülkenin çeşitli yerlerinde görev yapan 42 kız, 883 erkek olmak üzere 925 öğretmen mezun ederek ülkenin öğretmen ihtiyacını

karşılamada önemli eğitim kurumları arasında yer almıştır 1954 yılında Gönen İlköğretmen Okulu’na girmek için başvuran 1.045 öğrenci olup,

bunlardan 59’u sınavı kazanarak okula başlamaya hak kazanmıştır

1955 yılında Gönen İlköğretmen Okulu’nda 23 öğretmen görev yapmış olup, mezun edilen öğretmen sayısı ise 120 olmuştur. Aynı yılda ülke genelinde 40 kadar öğretmen yetiştiren okul bulunmuştur.

Bu okulların bir kısmı ortaokullardan sonra 3 yıllık okullar olurken bir kısmı ise ilkokuldan sonra 6 yıllık okullar olmuştur.

Gönen İlköğretmen Okulu ilkokul mezunlarına 6 yıl eğitim veren İlköğretmen Okulları arasında yer almıştır.

Isparta, Burdur, Denizli ve Afyon’dan öğrenci alan bu okula giriş için,ağustos ayında kaza merkezlerinde yazılı sınav yapılmıştır.

Başarı derecelerine göre, o yıl okula alınacak öğrencilerin 1,5 katı kadar öğrenci 2. sınava girmeye hak kazanmıştır.

2. sınav genel bilgilerden oluşup sözlü olarak yapılmıştır.

Bu sınavı da kazanan öğrenciler parasız yatılı veya gündüzlü olarak bu okulun öğrencisi olmaya hak

kazanmıştır.

Biçki, nakış, demircilik, bahçecilik vb. alanda da eğitilen Gönen İlköğretmen Okulu öğrencilerinin okullarında ihtiyaç duydukları malzemeler eğitim aldıkları alanla ilgili olmuştur.

Gönen İlköğretmen Okulu’nun 1955 yılı öğrenci sayısı 515 olup, bunların sadece 6’sı gündüzlü olarak öğrenim görmüştür. Okuldan mezun olan öğrenciler mecburi köy

hizmetlerini yapmak ile yükümlü olmuşlar ve bu mecburi hizmet parasız yatılı olarak okudukları okul süresinin 1,5 katı kadar sürmüştür. Öğretmen okulunun birinci dönemi ortaokula denktir. Bu okulların ortaokullardan farkı ise dersleridir. Ortaokullardaki

tarih, coğrafya ve yurt bilgisi dersleri, öğretmen okullarında sosyal bilgiler adı altında

verilmiş olup; fizik, kimya ve tabiat bilgisi dersleri de verilmiştir. İkinci dönem ise,

birleştirilmiş olan bu dersler ihtisas alanlarına ayrılmış ve öğrencilere öğretmenlik bilgisi olarak bazı meslek dersleri de verilmiştir. Son sınıfa gelen öğrenciler, öğretmenlerinden öğrendiklerini uygulayabilmeleri için Gönen köyündeki uygulama

okulu kısmında öğrenimlerine devam etmişleridir. Ayrıca uygulamayı arttırmak amacıyla 6 köyde bulunan staj okullarında 2 ay boyunca staj yapmışlardır.

Gönen İlköğretmen Okulu’nun son sınıf öğrencilerinin Isparta merkez

ve Isparta’nın köylerinde 3 dönem süren staj dönemleri olmuştur.

Gönen İlköğretmen Okulu’nda 6 yıllık eğitim alan öğretmen adayı hem laboratuvar hem atölye hem de tarım çalışmaları yaparak, pratik kazanmış ve atölyelerde ders araçlarını kendisi üretmiştir. Üretilen bu ders araçları staj okullarına ve bazı ilkokullara gönderilmiştir.

Okul kapalı spor salonuna da sahip olup hem müsamere hem de sinema sunumu için kullanılmıştır. Ayrıca düzenlenen kurs programları ile öğrencilere sinemacılık, meteoroloji,

enstrüman ve koro gibi çeşitli kurslar verilmiştir.

Gönen İlköğretmen Okulu’nda bir öğrencinin bir günü şu şekilde geçmiştir:

Öğrenciler sabah saat 06:00’da yeni bir güne kalkarlar. Saat 07:00’da nöbetçi öğretmen eşliğinde ders çalışma programına katılırlar. 07:45’te zil çalar çalmaz okul

binasının önünde meydanda sabah jimnastiği yapılır, müzik öğretmeninin eşliğinde milli oyunlar oynanır. Dersler 08:30’da başlayıp, akşam 16:00’a kadar sürer ve saat 16:00’dan sonra öğrenciler serbest olmasına karşın bazı öğrenciler 16:15’te yine ders

zili ile seçmeli kurslara katılmışlardır. Bu seçmeli kurslardan birine mutlaka katılmak zorunda olmuştur. Akşam saat 18:00’a geldiğinde öğrenciler akşam çalışmalarına başlar ve öğretmenlerinin idaresinde serbest okuma yaparlar. Her sınıfın bir sınıf öğretmeni olmuştur. Serbest okuma saatinde ya sınıfça aynı kitap okunur ya da bir öğrenci okumuş olduğu bir kitabı arkadaşlarına aktarır. Bu okuma saatiyle amaç öğrenciye kitap

sevgisini aşılamak olmuştur. Saat 19:00’da yemek zilinin çalması ile beraber öğrenciler 20:00’a kadar serbest kalırlar. Yatma saatleri 21:00 olan öğrenciler, 20:00 ile 21:00 arasında akşam çalışmalarını gerçekleştirirler.

Gönen İlköğretmen Okulu’nda 13 öğrenci kolu faaliyette bulunmuş ve bunlar tamamen öğrenciler tarafından idare edilmiştir.

1955 yılında gezi ve inceleme kolu; Ankara, Antalya, Keçiborlu, Senirkent ve Eğirdir’e geziler düzenlemiştir.

Temsil kolu; sınıf geceleri düzenlemiş, yayın kolu; Gönen köyünde her 15 günde bir hoparlörle yayın yapmıştır.

Yayın kolu; önemli Türk büyüklerimiz için anma törenleri ve şiir yarışmaları da düzenlemiştir.

Müzik kolu ise, bütün öğrenci

faaliyetlerinde üstüne düşen görevi yerine getirmiştir. Ayrıca okulda eğitsel faaliyetleri takip etmek amacıyla bir grup oluşturulmuş, grup üyelerinin seçimi ise tıpkı milletvekili seçimi gibi olmuştur.

Okulun eğitsel faaliyetleri takip etmekle görevli grup üyesi seçimi

yılda 2 kez olup, seçimden bir hafta önce seçim propagandaları yapılmıştır.

Öğrencilere seçime 2 gün kala sonlandırmak koşulu ile okulun hoparlöründen seçim propagandası

yapma izni de verilmiştir.

Gizli oy açık tasnif esasına dayalı yapılan seçimin sonucunda seçilen üyelerden biri grup başkanı olurken, diğer üyeler arasında da görev dağılımı yapılmıştır.

Her üye bir eğitsel kolun başkanı ve her eğitsel kolun da bir gözetici öğretmeni bulunmuştur. Gözetici öğretmenler, eğitsel kollarının bir yılık programını

hazırlamaktan sorumlu tutulmuştur.

İlköğretim davasını benimsemekle Türk ulusu kültürel gelişmişlik adına en büyük adımını atmıştır. Bu uğurda en büyük görev Türk öğretmenlerine verilmiştir.

1961 yılında öğretmen okullarına Millî Eğitim Bakanlığı’ndan gelen emirle ortaokulların 1. ve 2. sınıflarını “iyi” ve “çok iyi”

derece ile bitiren öğrenciler alınmıştır.

Okullarındaki faaliyetleri halka taşıyan Gönen İlköğretmen Okulu öğrencileri, 21 Haziran 1961 tarihinde Ülkü İlkokulu’nda resim sergisi açmıştır.

Sergideki resimlerin konuları; köy çocuğu olan Gönen İlköğretim Okulu öğrencisinin, köyü ve köy hayatı olmuştur. 1962’de ilköğretmen okullarının sayıları 19 olup, dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel de onları korumuştur.

Gönen İlköğretmen Okulu’ndan 1965 yılında mezun olan öğrenciler için okulda tören yapılmış olup İstiklal Marşı ile başlayan törene İlköğretmen Okulları Marşı ile

devam edilmiştir.

Sonrasında Okul Müdürü Mehmet Kahvecioğlu davetlilere hitap etmiş, derslerinde başarı gösteren öğrencilere ödüller vermiştir.

Gönen İlköğretmen Okulu’ndan 1964-1965 eğitim öğretim yılında mezun olup, Isparta’ya ve diğer illere atanan öğretmenlerin isimleri ve atandıkları yerler de Isparta’nın yerel gazetesi olan “Yeni İnkılap” ta duyurulmuştur (Gönen Öğretmen Okulu Mezunlarından İlimize Tayin Edilen Öğretmenler, 21 Temmuz 1965).

Hem öğrencilerini aydınlatan

hem de köylüsüne ışık tutan Gönen İlköğretmen Okulu’nun meslek öğretmenlerinden olan tarım öğretmeni, 1965’te Gönen halkının faydalanması adına bir traktör kullanma kursu açmıştır. Kursta traktörlerin kullanışı ve parçalarının tanıtılması vb. bilgileri Gönen halkı ile paylaşan tarım öğretmeninin yapmış olduğu bu davranış, Gönen halkı tarafından takdir ile karşılanmıştır.

30 Ekim 1965 tarihinde, kuruluş tarihi 1951 olan Göller Bölgesi Köy Öğretmenler Derneğinin 14. Genel Kurul Toplantısı yapılmıştır.

Derneğin amacı; köy öğretmenleri

arasındaki mesleki bağları güçlendirmek, elde bulunan araç gereçleri birbirlerine ulaştırmak olarak belirtilmiştir.

Öğretmenler Derneği kurulmuştur.

1), okullardan her köyde bir kitaplık bulundurmalarını istemiş ancak bu pek mümkün

olmamıştır. Bu nedenle Eğitim Bakanlığı Yayın Merkezi, Göller Bölgesi Öğretmenler Derneğinde kitaplık bulundurarak buradan köy öğretmenlerine kitap temin etmiştir.

SONUÇ

Cumhuriyet öncesinde bugünkü anlamda öğretmen yetiştiren ilk öğretmen okulu 16 Mart 1848 tarihinde İstanbul’da açılan Darulmuallimin okuludur.

Isparta’da ilk muallim mektebi ise; 1903 yılında açılan Darulmuallimini İptidaiyye Mektebi olmuştur.

Cumhuriyetin ilanından sonra halkın %80’inin okuma-yazma bilmemesi ve köylerde okur-yazarlık oranının daha da düşük olması nedeniyle eğitim sorununun üzerinde ayrıca durulmuştur. Atatürk’ün emri doğrultusunda köylerdeki öğretmen sorununu gidermek için 1936-1937 eğitim öğretim yılında eğitmen kurslarının ilki Eskişehir

Çiftelerde faaliyete geçirilmiştir. Gönen Eğitmen Kursu ise 1939 yılında açılmış olup, 17 Nisan 1940 tarihindeki 3803 Sayılı Köy Enstitüleri Kanunuyla Gönen Köy Enstitüsü halini almıştır.

Gönen Köy Enstitüsü, 1954’te 6234 Sayılı Köy Enstitüleri ile Öğretmen

Okullarının birleştirilmesi kanunuyla Gönen İlköğretmen Okulu’na dönüştürülmüştür.

Okul, 1955 yılına kadar 42 kız ve 883 erkek öğretmen mezun etmiştir. Gönen İlköğretmen Okulu’ndan mezun olan 925 öğretmen ülkenin çeşitli yerlerinde görev yapmıştır. Öğretmenlik bilgisinin yanında biçki, nakış, demircilik, bahçecilik vb. alanda da eğitilen Gönen İlköğretmen Okulu öğrencilerinin ihtiyaç duydukları malzemeler de eğitim aldıkları alanla ilgili olmuştur. Öğrencilerin okullarında ürettikleri ürünler düzenlenen sergilerle halka sunulmuş olup, anma günleri, tiyatrolar, halk oyunları vb. etkinliklerle okulun ismi duyurulmuştur.

Parasız yatılı olarak öğrenim veren Gönen Öğretmen Okulu 1971-1972 yılına kadar 6 yıllık eğitim-öğretim vermiştir. 1971-1972 döneminden itibaren de eğitim

öğretim süresi 7 yıla çıkarılmıştır. Öğrenim süresinin 7 yıla çıkmasıyla 1972-1973

eğitim-öğretim döneminde sadece 2 öğrenci mezun olmuştur. Geçiş sürecindeki bu dönem dışında en az mezun veren dönem 1958-1959 eğitim-öğretim dönemi olup, bu dönemde mezun olan 34 öğrencinin hepsi erkektir. En çok mezun ise 1969-1970 eğitim-

öğretim döneminde verilmiş, 197’si erkek, 10’u kız olmak üzere toplam 207 öğrenci mezun olmuştur. 1954-1974 yılları arasında Gönen Öğretmen Okulu’ndan 2.381 öğrenci mezun olmuş olup, mezun olan öğretmenlerin 2.289’u erkek, 92’si ise kızdır.

Mezun olan bu öğretmenler yurdun çeşitli yerlerindeki okullarda göreve başlamışlardır. Gönen İlköğretmen Okulu’nun öğretmen sayısı 1954-1974 yılları arasında 18 ile 38 arasında değişmiştir. En çok öğretmenin bulunduğu dönem 1969-1970 dönemi iken en az öğretmenin bulunduğu dönem ise 1956-1957 dönemi olmuştur.

Gönen Köy Enstitüsü’nün devamı niteliğinde olan Gönen İlköğretmen Okulu, öğretmen yetiştirme konusunda önemli rol üstlenmiştir. Okul 1974’te Gönen öğretmen Lisesi,

1989’da Anadolu Öğretmen Lisesi ve 2014’te de Gönen Fen Lisesi olarak eğitim-öğretim faaliyetlerini sürdürmüş olup, halende Gönen Fen Lisesi olarak eğitim-öğretime

devam etmektedir.

KAYNAKÇA

Akyüz, Y. (2011), Türk Eğitim Tarihi (M.Ö. 1000-M.S.2011). Ankara: Pegem Akademi

Yayınları.

Altunya, N. (1990), Köy Enstitülerinin Tarihçesi, Kuruluşunun 50. Yılında Köy

Enstitüleri. Ankara: Eğit-der Yayınları.

Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü [B.D.İ.E.]. (1979), Milli Eğitim İstatistikleri

Mesleki ve Teknik Öğretim 1973-1975. Ankara.

Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü [B.D.İ.E.]. (1982), Milli Eğitim İstatistikleri

Mesleki ve Teknik Öğretim 1975-1978. Ankara.

#GönenKöyEnstitüleri

#KöyEnstitüleri