28 YAŞINDA BİR MÜDÜR: ÖMER UZGİL / Erdal Atıcı
Bu sabah erken yola düştüm. Bu okul mezunu, bir çok bilimsel Makale ve kitabın yazarı Dr. Niyazi Altunya birlikte Gönen Köy Enstitüsünü gezmek istiyorum. Fakir Baykurt'un "Köy Enstitülü Delikanlı" adlı kitabında uzun uzun söz ettiği sınıfları, işlikleri, gül bahçelerini, sebze bahçelerini görmek istiyorum. Bugün enstitüye giden caddeye İsmail Hakkı Tonguç Caddesi adı verilmiş. Yol kenarına konulan bankların sırt kısmına, enstitüden mezun olmuş ünlülerin adı yazılmış: "Hidayet Karakuş", "Mustafa Gazalcı" Niyazi Hocamın soyadı yanlış yazılmış, "Niyazi Altunkaya" olmuş. "Olsun düzeltilir" deyip geçiyoruz...
Derin bir sessizliğin içine yürüyoruz. Gül bahçeleri yok... Bahçeler kurumuş, ağaçlar kıyıya köşeye saklanmış...
Binlerce yoksul köy çocuğunun yürüdüğü yollardan geçip, ilk toplanma bölgesine geliyoruz. Niyazi Altunya, Sütçüler' de sınavı kazandıktan sonra buraya sözlü sınava gelmiş. Sınava girdikten sonra sonucu buralarda bekledik, diyor. Sonra "sonuçlar açıklandı kazanamayan çocuklar feryat figan ağlayarak köylerine döndü, onu hiç unutamam" diyor. Müdür, Remzi Arifioğlu, "Bakın çocuklar, bu çocuklar yeniden yoksulluğun içine dönüyorlar, siz onların adına da okuyacaksınız" diye bitiriyor, sözlerini..
O zamanın spor salonu, konferans salonu önünde duruyoruz. Önceki gün orada geçen anılarını anlatmıştı Niyazi Abi...
Kapısinda 4A sınıfı yazan bir binanın önündeyiz...
Kuruluş döneminde o binayı çocuklar yapmış. Başlarında 28 yaşında bir müdür var adı: ÖMER UZGİL... Eğitimbaşı Ayhan Karasu... Tarımbaşı Osman Gürkan...
Cumhuriyet; Yücel- Tonguç 28 yaşında bir delikanlıya; Ömer Uzgil'e yani, köy enstitüsü kurma görevi veriyor... Balkanlarda anne ve babasını kaybetmiş Uzgil. Beşiktaş Öksüz yurdunda büyüyor ve eğitim görüyor. Sonra Gazi Terbiye Enstitüsü Resim Bölümünü bitirip öğretmen olarak atanıyor. Gazı Terbiye'de Tonguç'un öğrencisi oluyor. Tonguç tanıdıği ve inandiği ogrencisini hemen Gönen'e gönderiyor... Zıpkın gibi bir müdür. Tam 7 yıl görev yapıyor Gönen'de... Çadırlar kurarak başladıkları enstitü inşaatları bitiyor, aşam okul haline getiriyor. Kıraç topraklara fidan dikilip orman haline getiriliyor. Ovalarda gül bahçeleri yapılıyor. Sabahları gül kokusuna uyanıyor çocuklar...
Kümesler, ahırlar, depolar, yemekhaneler, spor alanları hep bu genç müdür ve çalışma arkadaşları tarafından kuruluyor...
Sonra Niyazi Altunya susuyor, dağlardan gelen ılık rüzgarlar da susuyor.
Ama dünya başka bir yöne doğru dönüyor...
1946'da Yücel Milli Egitim Bakanı olarak göreve atanmıyor, Tonguç İlköğretim Genel Müdürlüğünden alınıp, Talim Terbiye Kuruluna veriliyor... Müdürler görevden alınıyor...
Sonra köy enstitüleri ilkeleri budanıyor. İş eğitimi, gerçek iş eğitimi olmaktan çıkarılıyor. Kitaplar yakılıyor... Demokrasi eğitimi kitabı bilgilere dönüşüyor. Bir süre sürse de enstitülerin havası, sonra onlarda ortadan kaldırılıyor.
Gönen Köy Enstitüsü önündeyiz. Ömer Uzgil'in fotoğraflarına bakıyorum bir yıldıza bakar gibi... Fotoğraflarını çekiyorum bu yazıyı okuyanlarda onu görsünler diye...
Unutulmasınlar diye...
Altunya Hocamın gözleri nemli...
UZGİL, 1947'de tayini Trakyaya yapıldığı için oralara gidiyor. Daha sonra oralarda bir tren kazası sonucunda bu dünyadan ayrılıp gidiyor...
Tarihe önem veren bir ülke olsak, bu adsız kahramanları anıtlar dikerek yaşatırız...
Ama ne yazık ki, olmuyor, yapılamıyor...
Eğitim tarihimizi yaratan bu adsız kahramanları: Ömer Uzgil'i Hürrem Arman'ı, Şerif Tekben'i, Sıtkı Akkay'ı, Ömer Lütfi Dağlar'ı, Süleyman Edip Balkır'ı, Halit Ağanoğlu'nu, Şevket Gedikoğlu'nu ve daha nice müdür, yönetici ve öğretmenleri saygıyla borçluluk duygularımla anıyorum.
Biz derin düşünceler içinde enstitü binaları arasında dolaşırken, kuru fasulye, pilav günü başlamış. Dünün çocukları aynen yıllar öncesinde olduğu gibi sıraya geçmişler bağıra bağıra sohbet ediyorlar...
Niyazi Altunya Hocamla sessizce kuyruğun arkasına giriyoruz...
Erdal Atıcı / 26 Haziran 2022
* * * * *
PAYLAŞIM: Dilek Özdemir, “KÖY ENSTİTÜLÜLERİN ÇOCUKLARI” FACEBOOK GURUBU
* * * * *
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder