KÖY
ENSTİTÜLERİ NEDİR? / Ahmet Gümüş
Köy enstitüsü,
Türkiye'de ilkokul öğretmeni yetiştirmek üzere 17 Nisan 1940
tarihli ve 3803 sayılı yasa ile açılan okul türü. Tamamen
Türkiye'ye özgü olan bu eğitim projesini 28 Aralık 1938
tarihinde milli eğitim bakanı olan Hasan Âli Yücel bizzat
yönetti.
Türkiye'de köy enstitüsü fikri ilk kez Amerikalı
eğitim filozofu John Dewey tarafından savunuldu. Dewey, özellikle
kırsal bölgelerdeki okulların toplum yaşam merkezi haline
getirilmesi gerektiğini vurguladı. Türkiye'de okulun yerel
koşullara uyarlanması sorunu eğitim felsefesinin özünü
oluşturuyordu. Köy Enstitüleri, John Dewey'in iş ve eğitimi
birleştirme fikrini yerine getirmek için tasarlanmıştır.
Mezunların aynı anda hem okul öğretmenleri hem de toplumun
eğitmeni olması bekleniyordu. Öğrenciler aslında kendi
okullarını, evlerini, kışlalarını, iş yerlerini vb. inşa
ettiler ve birlikte yaparak ve yaşayarak üretim ile eğitimi
kaynaştırdılar.
Neredeyse tüm Anadolu'nun okulsuz ve
öğretmensiz olduğu gerçeği göz önüne alınarak dönemin
cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün himayesinde, Millî Eğitim
Bakanı Hasan Âli Yücel tarafından İsmail Hakkı Tonguç'un
çabalarıyla köylerden ilkokul mezunu zeki çocukların bu
okullarda yetiştirildikten sonra yeniden köylere giderek öğretmen
olarak çalışmaları düşüncesiyle kuruldular. Geleneksel
öğretmen okullarında yetişmiş öğretmenler için köylerde
öğretmenlik yapmak, istenerek yapılacak bir görevden çok
zorunluluk olarak algılanıyordu.
Gönüllü ve özverili
öğretmenlerin sayısı azdı. Oysa okuma yazma oranı Cumhuriyet
ilk kurulduğu yıllarda %5 bile değildi. Bunun yanında nüfusun
%80'lik bölümü köylerde yaşıyordu. Köy Enstitüleri'nin
kurulması ve yaygınlaşması konusunda pedagoji uzmanı Halil
Fikret Kanad'ın önemli çalışmaları vardı. Kanad, zorunluluktan
değil özveriyle öğrenci yetiştirecek köye göre öğretmen
fikrini savunmuştu.
1940 yılından başlayarak, tarım
işlerine elverişli geniş arazisi bulunan köylerde veya onların
hemen yakınlarında Köy Ensititüleri açıldı. Türkiye'de
seçilen şehirlerden uzak ancak tren yollarına yakın tarıma
elverişli 21 bölgede köy ilkokullarına öğretmen yetiştirmek
üzere açılmıştı.
Öğretmenler köylülere hem örgün
eğitim verecek, okuma yazma ve temel bilgileri kazandıracak hem de
modern ve ilmi tarım tekniklerini öğretecekti. Öğretmenler
gittiği yörelerde bilinmeyen tarım türlerini de köylülere
öğretecekti. Kitaba deftere dayalı öğretim yerine iş için, iş
içinde eğitim ilkesi tatbik ediliyordu. Her köy enstitüsünün
kendisine ait tarlaları, bağları, arı kovanları, besi
hayvanları, atölyeleri vardı. Derslerin %50'lik bölümü temel
örgün eğitim konularını içeriyordu. Geri kalanı ise uygulamalı
eğitimdi.
1940-1946 arasında köy enstitülerinde 15.000
dönüm tarla tarıma elverişli hale getirilmiş ve üretim
yapılmıştı. Aynı dönemde 750.000 yeni fidan dikilmişti.
Oluşturulan bağların miktarı ise 1.200 dönümdü. Ayrıca 150
büyük inşaat, 60 işlik, 210 öğretmen evi, 20 uygulama okulu, 36
ambar ve depo, 48 ahır ve samanlık, 12 elektrik santrali, 16 su
deposu, 12 tarım deposu, 3 balıkhane, 100 km. yol yapılmıştı.
Sulama kanalları oluşturularak enstitü öğrencilerinin uygulamalı
eğitim gördüğü çiftliklere sulama suyu öğrenciler tarafından
getirilmişti.
Köy Enstitüsü uygulaması Hasan Âli
Yücel'in 1946'da Milli Eğitim Bakanlığından ayrılmasına değin
devam etmiştir. Hasan Âli Yücel'den sonra Milli Eğitim Bakanı
Olan Reşat Şemsettin Sirer zamanında Köy Öğretmen Okullarına
dönüştürülmüştür. Bu okullar da Demokrat Parti döneminde 27
Ocak 1954'te kapatılmıştır. Kapatıldığı 1954 yılına kadar
Köy enstitülerinde 1.308 kadın ve 15.943 erkek toplam 17.251 köy
öğretmeni yetişmişti. Fakir Baykurt, Ümit Kaftancıoğlu, Talip
Apaydın, Mahmut Makal, Mehmet Başaran, Pakize Türkoğlu, Hatun
Birsen Başaran, Ali Dündar, Mehmet Uslu ve Dursun Akçam gibi önde
gelen yazarlar ve düşünürler bu okullarda yetişmişlerdir....
Bu sayfalar; Köy Enstitülü öğretmen kuşağından yurtsever, cumhuriyetçi öğretmen Hüseyin GİRGİN anısına hazırlanmıştır. Ayrıca; Köy Enstitüleri geleneğinden yurtseverlerin anılarıda, tarihin belleğine not düşülmektedir. Sizlerle benzeri yaşamlar, inaçlar ve Atatürkçü bir kuşağın geleceği yönelik beklentileri, yurtseverlik ve ulusçuluk adına iyiden güzelden yana idealler ve Köy Enstitülerine ilişkin önemsenen anı ve yazılar paylaşılmaktadır. İLETİŞİM: atilagirgin2007@gmail.com
15 Kasım 2022 Salı
KÖY ENSTİTÜLERİ NEDİR? / Ahmet Gümüş
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder